web-translate this page to English
Geld, Banken en de War on Cash
De EURO is sinds 2002 de munt van een aantal EU landen. De waarde is in die landen hetzelfde, maar landen waarin het vertrouwen groter is kunnen tegen een lagere rente lenen dan landen waarin het vertrouwen niet zo groot is. Dat is een verschil dat -als je er niks aan doet- zichzelf versterkt: als het niet zo goed gaat met een land is er minder vertrouwen, dan loopt de rente op en gaat het nog minder goed met een land. Dat vertrouwen loopt dan steeds verder uit elkaar tot de minder-vertrouwde landen de rente niet meer kunnen betalen en in de problemen komen.
Dar kwam in 2008 de financiele crisis bij. Sommige banken gingen failliet, anderen werden door de staat opgekocht en sommige landen -zoals Griekenland en Cyprus- kwamen ook in de problemen.
Daar proberen ze sindsdien op verschillende manieren wat aan te doen:
Beter-vertrouwde landen betalen mee met minder-vertrouwde landen (transferunie)
De ECB en andere centrale banken, kopen leningen op en verstrekten zelf leningen tegen een lage rente, door geld bij te drukken (QE)
Europese staatsleningen namens landen samen, in plaats van staatsleningen per land (eurobonds, zoals voor de Green Deal)
Ook banken hebben soms problemen met hun financiering. Een van de grootste banken in de wereld; Deutsche Bank, is technisch failliet (Arno Wellens1, Arno Wellens2) maar ze zijn niet de enige. Ook daar wordt geprobeerd wat aan te doen, met de bankenunie en een Europees Deposito garantiestelsel (als ergens een bank failliet gaat, dan betalen banken in andere landen bij).
De oorzaak van die financiele crisis van 2008 is met die maatregelen niet weg. Het gevolg van die maatregelen is wel dat we ruim tien jaar verder zijn en het vertrouwen tussen mensen en banken en landen is uitgehold. In 2019 diende zich zo een nieuwe financiële crisis aan in de REPO markt (dat is een geldmarkt waar financiële instellingen van elkaar geld lenen). Welke landen of banken het meest in de problemen zijn is geheim, maar dat er iets flink mis is kan je zien aan de Federal Reserve Bank in de Verenigde Staten, die in zijn eentje de REPO markt in de lucht houdt door voor enorme bedragen -honderden miljarden- leningen te verstrekken die vroeger door marktpartijen werden verstrekt.
Mensen zien dat er wat mis gaat aan teruglopende pensioenuitkeringen, aan negatieve rente en aan extra belastingen. Maar ook door lezingen van mensen als Lex Hoogduin, het theaterstuk ‘Door de Bank Genomen’ en organisaties zoals stichting Ons Geld. ‘Ons Geld’ houdt jaarlijks een congres; in 2018 mocht ik er een paar liedjes over geld spelen (dat kan je hier terugzien). In 2019 interviewde ik er Ad Broere (dat kan je hier terugzien).
Ik zou willen dat we leren van de crisis van 2008 en dat we zorgen dat we niet meer zo afhankelijk zijn van banken of een bankrekening. Dat we ook buiten het financiële systeem kunnen sparen en spulletjes kopen en verkopen. Ook als de banken een tijdje dicht zouden zijn, zoals toen in Griekenland of Cyprus. Cryptocurrencies zijn zo’n alternatief. In deze Potkaars sprak ik met Robert Nass over Bitcoin, dat in 2009 voor het eerst op de markt kwam en in 2019 dus tien jaar oud is.
Cryptocurrencies zijn niet alleen een nieuw alternatief buiten het oude financiële systeem, ze kunnen ook een manier zijn om met behoud van je recht op privacy online iets te betalen. Schending van je recht op privacy door de financiele industrie die op persoonsgegevens geld wil verdienen is er ook. Bijvoorbeeld in de “Payment Service Directive 2” en met nieuwe digitale munten van commerciële partijen. Zoals die van Facebook met hun munt ‘Libra’. In deze Potkaars sprak ik met Edgar Wortmann van ‘Ons Geld’ over de negatieve gevolgen voor onze samenleving als zulke bedrijven zulke munten gaan voeren. We spraken ook over het rapport over geldschepping van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, over een veilige depositobank en over digitale cash.
Analoge Cash (contant geld, chartaal geld) is ook een manier om te sparen en om te kunnen betalen als de banken en pinmachines het niet doen. Op contact geld kan je alleen niet zo makkelijk negatieve rente heffen. Contant geld staat onder druk omdat ze het monetair beleid van de financiele sector in de weg staat. Mensen noemen dat belang van de burger tegenover het belang van de financiële sector soms de ‘War on Cash’. Dat zeggen ze vaak in de context van je recht op privacy, omdat contant geld óók een manier is om anoniem te kunnen betalen. In de War on Cash is je recht op privacy een soldaat, die onder de voet wordt gelopen door marktpartijen die geld willen verdienen aan persoonlijke data. Ik sprak in deze Potkaars met Michiel Jonker die aan de rechter heeft gevraagd om de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) opdracht te geven te handhaven. Opkomen voor je recht op privacy is namelijk een van de taken van de AP. Volgens michiel doen ze dat onvoldoende omdat ze zich niet inzetten voor het kunnen blijven gebruiken van contant geld bij toonbankbetalingen.
Cash ligt vanuit verschillende kanten onder vuur. Ik vroeg de Nederlandsche Bank over wie er nu eigenlijk toezicht houdt op beschikbaarheid van contant geld? Hun antwoord: daar is geen toezichthouder op. DNB is wel een van de partijen die het pingebruik stimuleert. (Dat kan je hier teruglezen).
Hoe het ook kan vertelde Ad Broere in deze Potkaars. Over nieuwe kleinschalige economieën, zonder rente of bankiers.
Rico, 17 1 2020
In dit interview in drie delen vertelt Teun van Sambeek over het 1CoinH project (één munt per uur). Een digitale munt, die de belofte in zich heeft van een systeem met echt onvoorwaardelijk basisinkomen, als community munt die wereldwijd schaalbaar en uitwisselbaar is.